Fotki:

Morgan 4/4 1600
Autor: Zdzisław Podbielski <>
Źródło: Młody Technik 6/1991 <http://www.mt.com.pl>

Produkcja samochodów kojarzy się z wielkimi fabrykami i nowoczesnymi
metodami wytwarzania, najczęściej na zautomatyzowanych liniach i - w coraz
większym zakresie - z udziałem robotów przemysłowych. Wśród tych gigantów,
wypuszczających na drogi świata miliony samochodów rocznie, zachowały się
jeszcze wytwórnie, które wytwarzają zaledwie kilkaset samochodów rocznie.
Samochody powstają na indywidualne zamówienie i są wykonywane ręcznie, Do
takich wytwórni należy Morgan Motor Co. Ud w Malvern Link, hrabstwo
Worcestershire.
Wytwórnia Morgan powstała w 1910 r. i przez wiele lat zajmowała się budową
samochodów trójkołowych. Pierwsze czterokołowe samochody pojawiły się w
1936 r. i podobnie jak trójkołowce zdobyły sobie popularność uczestnicząc w
imprezach sportowych,
Samochód Morgan 4/4 1600 nie jest repliką starego pojazdu wytwarzaną
współcześnie - takie pojazdy są modne i wytwarzane przez Inne firmy, np.
szwajcarską Sbarro i amerykańską Excalibur - lecz oryginalną konstrukcją
wywodzącą się aż z 1936 r. Samochód ten do dzisiaj zachował najbardziej
tradycyjne cechy brytyjskich samochodów sportowych, głównie w zewnętrznym
wyglądzie nadwozia. Natomiast inne ważne zespoły pojazdu, a zwłaszcza układ
napędowy, w niczym nie przypominają zespołów z lat trzydziestych.
Utrzymywanie w produkcji - raczej w budowie - samochodu ze starym
nadwoziem, stylizacją nawiązującym do lat trzydziestych, ma swoje
uzasadnienie ze względu na krąg nabywców, rekrutujących się spośród ludzi
pragnących mieć samochód nie tylko w starym stylu, ale i oryginalny, inny
niż powszechnie spotykane, powielone w wielkiej liczbie egzemplarzy jednego
typu.
Wygląd zewnętrzny nadwozia samochodu Morgan 4/4 nie został w zasadzie
zmieniony od 1936 r. Najistotniejsze zmiany miały miejsce w 1954 r. gdy
zamiast pionowej atrapy chłodnicy wprowadzono wygiętą łukowo atrapę
osłaniającą właściwą chłodnicę, a starego typu reflektory umieszczone na
poprzeczce przed atrapą chłodnicy, zastąpiono nowocześniejszymi,
wkomponowanymi w zmienione, głębokie błotniki przednie.
Samochody Morgan są jednymi z niewielu, a może nawet jedynymi na świecie
(wytwarzanymi w setkach egzemplarzy rocznie), których nadwozia mają
drewniany szkielet, Szkielet ten jest wykonywany z wybranego gatunku
drewna, pochodzącego z jesionu belgijskiego. Odcinki drewna są gięte i
łączone ze sobą w sposób bardzo precyzyjny. Każdy szkielet w całości
wykonuje jeden pracownik, trwa to około 12 godzin, a zwieńczeniem pracy
jest odcisk numeru, za którym kryje się nazwisko wykonawcy. To oznaczenie
numerem pracownika dotyczy nie tylko szkieletu, ale i innych elementów
pojazdu. Również poszycia zewnętrznego nadwozia.
Zrobione z blachy stalowej poszycie zewnętrzne nadwozia jest przymocowywane
do szkieletu. Prace te są wykonywane w sąsiadującym ze stolarnią wydziale
fabrycznym, nazwanym blacharnią. W miejscach nadwozia najbardziej
zagrożonych korozją zamiast blachy stalowej używa się blachy aluminiowej,
np. z takiej blachy zrobione jest poszycie tylnej części nadwozia.
Kolejność prac blacharskich jest taka: najpierw dopasowuje się blachy
bocznych ścian nadwozia, później mocuje błotniki i na końcu pokrywę komory
silnika.
Podobnie jak samochody z lat trzydziestych, Morgan 4/4 ma pokrywę silnika
dwuczęściową, obie części pokrywy mają wspólną, wydłużoną oś środkową i
otwiera się je unosząc do góry. W obu częściach pokrywy są szczeliny
wentylacyjne. Trzeba przyznać, że po uniesieniu jednej lub - w miarę
potrzeby - obu części pokrywy, dostęp do silnika jest bardzo wygodny,
Unosząc tylko jedną z części pokrywy silnika Morgana, odsłaniamy niemal
cały bok silnika i jego górną część, a nie tylko górną część silnika, jak
to ma miejsce we współczesnych konstrukcjach nadwozi.
Całe poszycie zewnętrzne nadwozia pokrywa się dokładnie powłokami
ochronnymi i ozdobnymi, w procesie pokryć ochronnych występuje nie tylko
natrysk kilkoma warstwami gruntu i natrysk lakierniczej powłoki zewnętrzne]
- dekoracyjnej, ale również szpachlowanie. Zabiegi szpachlowania, czyli
wyrównywania powierzchni blach, są bardzo istotne, ponieważ w procesie
ręcznego kształtowania blach nadwozia nie można uniknąć powstawania
nierówności. Zabiegi wygładzania blach są pracochłonne, nałożone szpachle
trzeba bowiem bardzo dokładnie (ręcznie) szlifować przy użyciu papierów
ściernych o różnej ziarnistości. Końcowym procesem nakładania powłok jest
natryskiwanie lakierem. Aby uzyskać dobry efekt i odpowiednią gładkość
powierzchni lakierniczej nakłada się co najmniej dwie warstwy lakieru,
czasem i więcej.
Również cześć spodnia samochodu: podłogi i wnęki błotników są pokrywane
odpowiednimi powłokami antykorozyjnymi,
W wytwórni samochodów Morgan jest również wydział obróbki mechanicznej - tu
powstają metalowe elementy pojazdu, Jednak nie te najważniejsze, bo
wytwórnia jest mata. Dlatego przede wszystkim silnik, oś napędowa i rama
nośna są kupowane od innych wytwórni. Natomiast w wydziale mechanicznym
obrabia się najczęściej kupowane elementy w postaci półwyrobów, np. odlewy.
Silniki do samochodów Morgan zawsze kupowano gotowe, od znanych producentów
brytyjskich, Były to silniki Coventry   Climax,   później   Standard,
Triumph, BMC, Ford i Rover, W odmianie samochodu Morgan Plus 8 stosowano
silniki 8-cyl. widlaste marki Rover. W samochodzie Morgan 4/4, tym który
przedstawiamy, produkowanym od 1982 r„ zastosowano silnik angielskiego
Forda 1600 o pojemności skokowej 1598 cm3, oznaczony CVH, Jest to silnik z
samochodu Ford Escort. Ma nowoczesną konstrukcje. Wałek rozrządu
umieszczony w głowicy, wykonanej ze stopu lekkiego, steruje zaworami za
pośrednictwem krótkich popychaczy hydraulicznych. Napęd wałka rozrządu
odbywa się przy udziale paska zębatego, od wału korbowego o-sadzonego  w 
pięciu łożyskach.  Do 1990 r. w układzie zasilania silnika stosowano jeden
gaźnik dwugardzielowy, a od 1990 r. jest stosowane urządzenie wtryskujące
benzynę. Zmiana ta oraz podniesienie stopnia sprężania przyczyniły się do
wzrostu mocy silnika z 70,5 do 81 kW,
Podobnie jak silnik i pięciobiegowa skrzynia przekładniowa pochodzi od
angielskiego Forda. Ze skrzyni przekładniowej moment napędowy jest
przenoszony przez wał napędowy na hipoidalną przekładnię główną wbudowaną w
sztywnej osi tylnej.
Układ napędowy i jezdny samochodu są mocowane do stalowej ramy nośnej z
dwiema podłużnicami o przekroju zamkniętym. Do tak skonstruowanego podwozia
jest mocowany drewniany szkielet nośny nadwozia z blaszanym poszyciem
zewnętrznym.
Samochody Morgan mają nadwozia typu otwartego (roadster) i nie mają pałąków
chroniących w chwili przewrócenia się samochodu na dach - dachu sztywnego
nie ma. Wytwórnia widocznie nie przewiduje przewrócenia się samochodu, tym
bardziej, że są to pojazdy bardzo niskie (nisko jest położony środek
ciężkości) i mają duży rozstaw kół. A poza tym pałąk lub sztywny dach
zepsułyby wygląd pojazdu.
Modele Morgan 4/4 są wytwarzane w dwóch odmianach nadwoziowych, do przewozu
2 i 4 osób. W odmianie 4-osobowej jest przedłużona tylna część nadwozia w
ten sposób, że ściana tylna ustawiona jest bardziej pionowo i zupełnie
pionowo jest osadzone koło zapasowe.
Wspomniałem już, że samochód jest bardzo niski. Kierowca przyzwyczajony do
współczesnych samochodów odnosi niezwykłe wrażenie prowadząc Morgana.
Siedzi nisko, trzyma koło kierownicy ustawione jak w samochodzie wyścigowym
i ma przed sobą długą maskę silnika. Ponadto może jechać z dużą prędkością
i bardzo łatwo rozpędzać samochód, do 100 km/h w ciągu 8 sęk. Duża
rzeczywista prędkość pojazdu jest potęgowana (takie odnosi się wrażenie)
wspomnianą już pozycją kierowcy siedzącego zaledwie kilkanaście centymetrów
nad nawierzchnią. W czasie jazdy odczuwa się twarde zawieszenie kół, nie
wybiera ono dobrze nierówności drogi. Podobno to jedna z cech tego pojazdu,
nadająca mu swoisty wdzięk i jest to atrakcja prowadzenia samochodu Morgan
4/4,
Samochody Morgan są wytwarzane bardzo dokładnie, każdy egzemplarz
indywidualnie. Duża jest pracochłonność związana np. z wykonywaniem
skomplikowanej konstrukcji szkieletu nadwozia. Dlatego też wysoka jest cena
tych pojazdów l niekiedy długi czas oczekiwania (nawet około 2 lat) na
zamówiony egzemplarz.
Zdzisław Podbielski

DANI TECHNICZNE SAMOCHODU MORGAN 4/4 1600
Nadwozie - typ roadster, ze szkieletem drewnianym, mocowane do stalowej
ramy nośnej, 2-drzwiowe, 2-osobowe
Silnik - z wtryskiem benzyny, 4-suw, 4-cyl. rzędowy, chłodzony cieczą,
umieszczony wzdłużnie z przodu pojazdu, napędza koła tylne
Średnica cyl, x skok tłoka /pój. skokowa - 80 x 79,5 mm/1598 cm' Moc maks.
silnika - 81 kW - 110 KM-DIN przy 6000 Obr/min
Stopień sprężania - 9,75 : 1
Skrzynia przekładniowa - mechaniczna 5-biegowa, synchronizowana
Zawieszenie przednie - pionowe elementy prowadzące, sprężyny śrubowe
amortyzatory teleskopowe
Zawieszenie tylne - oś sztywna, półeliptyczne resory piórowe, tłokowe
amortyzatory ramieniowe
Hamulce - dwuobwodowe ze wspomaganiem, przednie tarczowe, tylne bębnowe,
mechaniczny hamulec ręczny działa na kota tylne
Ogumienie o wymiarach - 165 SR 15 lub 195/60 VR 15
Długość/szer./wys. pojazdu - 389/150/129 cm
Rozstaw osi - 244 cm
Masa własna pojazdu - 865 kg
Prędkość maksymalna - 190 km/h 
Zużycie paliwa (średnio poza miastem) - 8-9 dm3/100km