Fotki:

Żubr - nowy polski samochód ciężarowy
Autor: Mgr inż. Andrzej Bukowski <>
Źródło: Młody Tehnik 12/1960 <http://www.mt.com.pl>

Samochód A-80 "Żubr"
W bieżącym roku rozpo-częto w kraju seryjną produkcję samochodu ciężarowego
o ładowności 8 ton. Został on w całości skonstruowany przez
polskich-inżynierów. Od dawna w naszym taborze odczuwało się brak
samochodów ciężarowych o dużej ładowności. Skromny import inie zdołał
pokryć potrzeb, mogła to uczynić tylko własna produkcja.
Trzeba dodać, że prace nad tym samochodem były przedsięwzięciem
pionierskim, ponieważ nigdy przedtem tego rodzaju po-jazd nie ibył w Polsce
opracowywany.
Do napędu samochodu użyto silnika typu S-55. Silnik ten został zbudowany w
układzie ukośnym (osie cylindrów odchylone są od poziomu pod kątem 30 st.),
aby łatwo można go było zastosować do pojazdów pochodnych, np. ciężkiej
wywrotki z przednim napędem, bez konieczności unoszenia go do góry. Ponadto
rozwiązanie to daje doskonały dostęp do silnika zamontowanego w
samochodzie. Ma to duże znaczenie dla obsługi i konserwacji.
Kadłub silnika wykonany jest z żeliwa, z wymiennymi tulejami cylindrowymi.
Wałek rozrządu umieszczony jest w kadłubie po lewej stronie.
Wal korbowy, wykonany ze stali węglowej 45, podparty jest w kadłubie na 7
łożyskach.
Położenie punktów mocowania zawieszenia silnika na ramie pojazdu jest
ściśle związane z położeniem środka ciężkości całego silnika. Umożliwia to
wahanie silnika wokół osi zbliżonej do jego głównej osi bezwładności. W
efekcie otrzymujemy znaczne zmniejszenie drgań.
Na silniku umieszczone są 3 jednakowe głowice — po jednej na każde dwa
cylindry. Zastosowanie dzielonej głowicy ułatwia wykonanie odlewów i daje
większe możliwości tworzenia silników pochodnych.
Układ oczyszczania paliwa obejmuje 2 filtry z wkładami filcowymi włączone w
obieg szeregowo. Poprzez pompę wtryskową paliwo pod ciśnieniem 180 kG/cm3
przetłaczane Jest do wtryskiwaczy i za ich pośrednictwem rozpylane w
toroidalnej komorze spalania umieszczonej w tłoku.
Silnik S-56 ma układ chłodzenia z obiegiem przymusowym. Pompa wodna ma
konstrukcję wirnikową. Główny mechanizm układu smarowania silnika — pompa
olejowa — ma wydajność 93 l/min, przy 2200 dbr./min. i 4 kG/cm2 ciśnienia.
Napęd pompa olejowa otrzymuje z wału korbowego. Olej w silniku oczyszczany
jest przy pomocy dwóch filtrów wstępnego oczyszczania, włączonych w układ
szeregowo, oraz dwóch szczelinowych filtrów bocznikowych z wy- ' miennymi
wkładami tekturowymi.
W układzie smarowania znajduje się ponadto przelewowy zawór bezpieczeństwa,
samoczynnie otwierający się w chwili, gdy ciśnienie oleju przekroczy ,
dopuszczalną granicę, oraz zawór obiegowy, otwierający się z chwilą
zatkania wkładów filtrujących.
Instalacja elektryczna ma nominalne napięcie 12/24 V. Przy czym .prąd o
napięciu 24 V używany jest do rozruchu.
Napęd z silnika przejmowany jest iprzez układ pędny poprzez jednotarczowe
suche sprzęgło cierne. Pięciobiegowa skrzynia biegów rozwiązana została w
taki sposób, że przez wymianę trzech par, kół zębatych otrzymuje się rożne
układy przełożeń, odpowiednie dla pojazdów pochodnych. Biorąc przykładowo:
innych wielkości przełożeń wymaga autobus miejski, a jeszcze innych
samochód przeznaczony do eksploatacji w ciężkim terenie górskim.
Przełożenia II—V są zsynchronizowane. Istnieje możliwość dobudowania do
skrzyni biegów dodatkowej przekładni redukcyjnej. Tylny most posiada
przekładnię główną podwójną.
Mechanizm różnicowy ma 2 koła zębate koronowe i 4 koła zębate satelitowe,
obracające się dokoła dwóch sworzni ustawionych na krzyż. Silnik jest
połączony z oddzielną skrzynią biegów za pomocą wału pędnego. Podobny wał
znajduje się między skrzynią biegów i tylnym mostem.
Konstrukcja nośna samochodu oparta jest na ramie składającej się z
podłużnie i poprzeczek, łączonych przy pomocy spawania. Rama jest elementem
bardzo sztywnym, do którego mocowane są wszystkie zespoły podwozia i
nadwozia.
Elementami sprężystymi zawieszenia samochodu są resory piórowe, pojedyncze
przednie i podwójne tylne.
W samochodzie zastosowano mechanizm keierowniczy z obrotowymi kulkami, co
spowodowało znaczne zmniejszenie momentu oporowego na kole kierowniczym. W
planie modernizacji przewidziane jest zastosowanie mechanizmu
wspomagającego do układu kierowniczego. Jest to szczególnie ważne w
pojazdach pochodnych od modelu podstawowego, takich jak autobus miejski i
samochód przeznaczony do ruchu w ciężkich warunkach terenowych, z napędzną
przednią osią.
Samochód ten wyposażony jest w hamulce pneumatyczne nadciśnieniowe.
Sprężone powietrze otrzymywane jest przy pomocy sprężarki umieszczonej na
silniku.
Dzięki zastosowaniu nowoczesnego rozwiązania w postaci płytowego zaworu
sterującego, uzyskano wysoką czułość układu i małe siły na pedale hamulca
konieczne do zahamowania samochodu. Drugim niezależnym układem hamulcowym
jest hamulec ręczny taśmowy działający na bęben umieszczony na wale
napędowym przy skrzyni biegów. W samochodzie „Żubr" dodatkowo zastosowano
trzeci układ hamulcowy — w postaci zwalniacza umieszczonego na rurze
wydechowej silnika. Uruchomienie jego poprzedzone jest odcięciem dopływu
paliwa do silnika, po którym następuje zamknięcie przewodu wydechowego.
Silnik pracuje wówczas jako sprężarka, odbierając moc od jezdnego układu
pojazdu. Urządzenie to jest szczególnie przydatne podczas jazdy w terenie
górzystym, pozwala bowiem na poruszanie się bez przyspieszeń na spadkach
drogi i nie obciąża zasadniczych mechanizmów hamulcowych. Z tego też
względu coraz powszechniej stosowane jest w dużych samochodach ciężarowych
i autobusach.

Mgr inż. Andrzej Bukowski



Dane techniczne:
Typ nadwozia ..................................... 
Ilość miejsc ..................................... 
Ilość drzwi ...................................... 2
Wymiary (dł/szer/wys) ............................ 7346 / 2500 / 3000 mm
Rozstaw kół ...................................... mm
Rozstaw osi ...................................... 4100 mm
Masa własna ...................................... 7550 kg
Masa dopuszczalna ................................ 15550 kg
Pojemność bagażnika .............................. l (dm3)
Ładowność ........................................ kg
Masa przyczepy bez hamulaca/z hamulcem ........... 13000 kg
Zawieszenie przednie ............................. 
Zawieszenie tylne ................................ 
Prześwit ......................................... mm
Kąt natarcia ..................................... st.
Kąt rampowy ...................................... st.
Kąt zejścia ...................................... st.
Głębokość brodzenia .............................. mm
Hamulce przednie ................................. 
Hamulce tyle ..................................... 
Ogumienie ........................................ 
Napęd ............................................ 
Skrzynia biegów .................................. 
Przełożenie przekładni głównej ................... 
Pojemność silnika ................................ 9900 cm3
Układ/ilość cylindrów ............................ R4
Średnica cyl. x skok tłoka ....................... 125 x 135 mm
Typ silnika ...................................... S-56, wysokoprężny,
4-suwowy, pompa wtryskowa Bosh, jednostkowe zużycie paliwa 170g/KM/h,
ciężar własny 900 kg
Stopień sprężania ................................ 16,5:1
Ilość zaworów/cyl. ............................... 
Moc/obr .......................................... 145 KM przy 2200 obr/min
Moment/obr ....................................... 500 Nm przy 1450 
obr/min
Paliwo ........................................... olej napędowy
Prędkość max ..................................... 75 km/h (z przyczepą 60
km/h)
Przyspieszenie (0-100 km/h) ...................... s
Objętość zbiornika paliwa ........................ l (dm3)
Zużycie paliwa ................................... 23,6 l/100km (z
przyczepą 36 l/100km)