Fotki:

Berliet partner Jelcza
Autor: Zdzisław Podbielski <>
Źródło: Młody Technik 12/1972 <http://www.mt.com.pl>

Pod względem ilości produkowanych autobusów jesteśmy potęgą europejską.
Dwie nasze fabryki w Sanoku i Jelczu produkują blisko 6 tysięcy autobusów
rocznie (w 1971 r. wyprodukowano 5657 autobusów). Są to jednak autobusy już
przestarzałe, szczególnie nie dostosowane do potrzeb komunikacji miejskiej.
O potrzebie zakupu licencji na autobus miejski mówiło się od dawna.
Przemysł motoryzacyjny chciał jednak budować autobus naprawdę nowoczesny i
najlepiej odpowiadający naszym krajowym warunkom. Przeprowadzono więc
badania i próby autobusów firm angielskich, niemieckich, japońskich, jak
również węgierskiego Ikarusa i czeskiej Skody. Ostatecznie wybrano autobus
francuski, firmy Berliet.
W dniu 1 sierpnia br. podpisano porozumienie polsko-francuskie, zgodnie z
którym zakłady Berliet będą współpracowały w zakresie produkcji autobusów z
Jelczańskimi Zakładami Samochodowymi w Jelczu k/Oławy. Umowa przewiduje
pomoc strony francuskiej przy uruchomieniu w Polsce produkcji autobusów
11-metrowych.
Początkowo w Jelczu będą montowane autobusy Berliet typ PR-100 w wersji
francuskiej. Jeszcze w tym roku zostanie zmontowanych 20 sztuk tych wozów.
W przyszłym roku będzie wykonanych 215 autobusów PR-100. które wytwarzane
będą do 1975 r. Od polowy 1974 r. obok autobusu PR-100 będzie wytwarzany
już nowy miejski autobus typu PR-110 skonstruowany wg wymagań polskich.
Autobusy PR-110 będą wyposażone w wytwarzane w Polsce takie ważne zespoły
jak: silnik Leyfand SW-680, skrzynie biegów ZF i układy hamulcowe
Westinghousa. Nadwozie autobusu w wersji miejskiej PR-110 będzie miało
troje drzwi. Obok autobusu miejskiego będą również wytwarzane autobusy
międzymiastowe i turystyczne. Do 1980 roku J.Z.S. wyprodukują 20 tysięcy
autobusów wg licencji Berlieta.
Zakłady Barliet
Podpisaliśmy umowę o współpracy z firmą o światowej renomie i tradycji
sięgającej XIX wieku. Założycielem firmy był syn lyońskiego tkacza Marius
Berliet, który w 1894 r. zbudował swój pierwszy samochód z silnikiem
własnej konstrukcji. W 1897 r. pierwsze samochody Berliet Victoria zdawały
egzamin na krętych drogach alpejskich. Samochody ciężarowe, będące obecnie
podstawową produkcją firmy, Berliet zaczął wytwarzać od 1910 r., a w 6 lat
później wozy wojskowe Berlieta przewoziły żołnierzy francuskich
uczestniczących w słynnej bitwie pod Verdun w czasie I wojny światowej. W
latach 1909 do 1912 pojazdy Berlieta były produkowane również w Stanach
Zjednoczonych pod nazwą ALGO przez American Locomotive CO, stąd obecność
lokomotywy w emblemacie firmowym Berlieta. Obecnie w skład firmy „La
Societe Automobiles M. Berliet" wchodzą 4 fabryki we Francji. Największe
zakłady Beriieta mieszczą się w pobliżu Lyonu w miejscowości Venissieux St.
Priest. Zakłady te zatrudniają około 20 tyś. pracowników i rozciągają się
na przestrzeni 4 min m2. Ich hale fabryczne zajmują powierzchnię ok. 1 mln
m2. W Venissieux znajdują się wydziały odlewni, ciężkich pras, obróbki
mechanicznej oraz montażu samochodów ciężarowych i autobusów. Tutaj właśnie
w 1971 r. uruchomiono produkcję autobusów PR-100. Najstarsze zakłady
Beriieta założone w 1906 r., znajdują się w Lyon-Monplaisir i zajmują
powierzchnię 50 tyś. m2. Odbywa się w nich obróbka mechaniczna dużych
zespołów pojazdów. W oddalonych o 60 km od Lyonu zakładach w Bourg
wytwarzane są samochody specjalnego przeznaczenia: strażackie, wojskowe, do
prac budowlanych i inne ciężkie pojazdy. Wreszcie czwarty zakład Beriieta
mieści się w Boutheon, niedaleko Saint-Etienne. Wytwarzane tu są
przekładnie samochodowe.
Produkcja dzienna zakładów Berliet wynosi ok. 130 pojazdów, czyli rocznie
wytwarza się ich ponad 30 tyś., w tym ok. 2 tyś. autobusów. Berliet
produkuje samochody ciężarowe o ładowności od 3,5 tony do
olbrzymów-gigantów, przeznaczonych do pracy na Saharze, o ładowności 260
ton. W 1967 r. Berliet zawarł porozumienie z firmą Citroen, w wyniku
którego w Venissieux produkowane są samochody ciężarowe Citroena.
Berliet ma wiele własnych oryginalnych rozwiązań konstrukcyjnych. M.in.
takim oryginalnym rozwiązaniem jest samochód ciężarowy Stradair. Pojazd ten
ma wysuniętą kabinę kierowcy przed oś przednią i wyposażony jest w
zawieszenie kół mechaniczno-pneumatyczne pozwalające na stałe utrzymywanie
wysokości ramy pojazdu niezależnie od obciążenia samochodu.
Firma zwraca baczną uwagę na jakość swoich wyrobów. Dokładnej kontroli
technicznej podlegają już półwyroby: odlewy i odkuwki. Nic dziwnego, że np.
trwałość autobusu Berliet PR-100 określona jest na przebieg 700 tyś. km z
jedną naprawą główną lub na 10 lat eksploatacji.
Firma Berliet jest największą wytwórnią samochodów ciężarowych i autobusów
we Francji, około 70% eksportu francuskich samochodów ciężarowych stanowią
właśnie Berliety.
Autobusy PR-100 i PR-110
Autobus Beriiet PR-100 został wprowadzony do produkcji w końcu 1971 r. Jego
koń strukcja odpowiada wymaganiom i przepisom międzynarodowym w zakresie
wygodnego i bezpiecznego przewożenia ludzi. Pojazd ma dwuobwodowy
powietrzny układ hamulcowy, hamulec bezpieczeństwa, skuteczny system
ogrzewania i przewietrzania, niską głośność wewnętrzną i dobrze dobrane
pneumatyczne zawieszenie kół. Berliet PR-100 ma nowoczesną sylwetkę
nadwozia, o dużych powierzchniach przeszklonych. Ciekawostką konstrukcyjną
są identyczne szyby autobusu: przednia i tylna „przekręcone" względem
siebie o kąt 180 st.
Berliet PR-110 to typowa konstrukcja autobusu miejskiego o nisko położonej
podłodze (stopień drzwi na wysokości 375 mm), szerokich drzwiach i dużej
przepustowości pasażerów. Na bazie autobusu miejskiego PR-110 będą
wytwarzane w Jelczu autobusy międzymiastowe i turystyczne. Autobus
międzymiastowy będzie miał 60 miejsc siedzących, pod-podłogowy bagażnik o
objętości 7 m3, prędkość maks.
autobusu — 96 km/h. Natomiast autobus turystyczny będzie miał 46 miejsc
siedzących, bagażnik 7 m3, a prędkość maksymalną 103 km/h.
Produkcja autobusów PR-110 w Jelczu w latach 1979/80 będzie już wynosić 5
tyś. rocznie, w tym 2 tyś. autobusów miejskich i 3 tyś. autobusów
międzymiastowych i turystycznych.

Zdzisław Podbielski

------------------------
Dane techniczne zawierające porównanie autobusów Berliet PR-100 i PR-110
zawarto w tabeli na rysunku
------------------------