Fotki:

Pojazdy krajów RWPG
Autor:  Zdzisław Podbielski <>
Źródło: Młody Technik 5/1979 <http://www.mt.com.pl>

Trzydzieści lat temu, w 1949 r., powstała Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej. Organizacja ta, mająca na celu przyspieszenie odbudowy
gospodarczej zniszczonych wojną krajów socjalistycznych, została utworzona
przez: Bułgarię, Czechosłowacje, Polskę, Rumunię, Węgry i Związek
Radziecki. W 1950 r. przystąpiła do niej również Niemiecka Republika
Demokratyczna. Od czerwca 1962 r. do organizacji tej należy Mongolia, od
lipca 1972 r. Kuba, a od ubiegłego roku także socjalistyczny, niedawno
zjednoczony Wietnam. Liczba krajów członkowskich RWPG wynosi więc obecnie
10. 

Otwarty charakter RWPG pozwala na przystępowanie do Rady wszystkim krajom,
które podzielają cele i zasady oraz założenia statutowe RWPG. W 1964 r.
rząd Jugosławii podpisał umowę z RWPG o udziale tego kraju w pracach
organów Rady. Z RWPG współpracują: Finlandia, Irak, Meksyk, Laos, Angola i
Etiopia. 

Kraje członkowskie RWPG stanowią dziś potężną siłę gospodarczą. Od 1950
roku dochód narodowy wzrósł 7,5 razy, a produkcja przemysłowa wzrosła aż
12-krotnie. Wytwarzają one trzecią część światowej produkcji przemysłu
maszynowego, a wśród tej masy towarowej jest i sprzęt motoryzacyjny. 

Motoryzacja należy zresztą do szczególnie szybko rozwijających się gałęzi
przemysłu krajów członkowskich Rady. Wynika to ze stale 

wzrastającego, a znamiennego dla krajów szybko rozbudowujących swoją
gospodarkę, zapotrzebowania na środki transportu, zarówno towarowego, jak i
osobowego. 

W momencie powstawania Rady przemysł motoryzacyjny istniał właściwie tylko
w Związku Radzieckim, i to znajdował się w fazie przestawiania z produkcji
pojazdów na potrzeby wojska na produkcję do celów cywilnych, gospodarczych.
Pozostałe kraje Rady albo w ogóle takiego przemysłu nie miały, albo
rozpoczęły jego odbudowę po zniszczeniach wojennych, jak np.
Czechosłowacja. W Polsce nie było co odbudowywać, z przedwojennych fabryk
motoryzacyjnych pozostały jedynie gruzy. Należało przemysł ten budować od
podstaw. 

Zakup licencji i własne konstrukcje 

Kierując się rachunkiem ekonomicznym obliczono, że aby osiągnąć światowy
poziom wytwórczości sprzętu motoryzacyjnego, opłacalny jest zakup
zagranicznych licencji od renomowanych firm światowych. Polska i Związek
Radziecki zakupiły licencje we włoskiej firmie Fiat na produkcję samochodów
osobowych. Czechosłowacja kupiła licencję od francuskiej firmy Saviem na
produkcję samochodów ciężarowych o małej ładowności. Rumunia kupiła
licencję od francuskiej firmy Renault na produkcję samochodów osobowych
oraz od zachodnioniemieckiej firmy Man na produkcję samochodów ciężarowych.
Od innej niemieckiej firmy, Kassbohrer, zakupiła licencję Bułgaria na
produkcję wielomiejsco-wych autobusów. Na podstawie licencji francuskiej
firmy Berliet produkowane są w Polsce autobusy, a na licencji austriackiej
firmy Steyr - samochody ciężarowe dużej ładowności. 

Poza finalnymi wyrobami, jakimi są samochody, zakupione zostały licencje na
szereg zespołów i akcesoriów. 

Zakupy licencji przyczyniły się do szybkiego rozwoju przemysłu
motoryzacyjnego w krajach należących do RWPG, ale oprócz licencyjnych
wyrobów rozwinięto również produkcję wyrobów własnej konstrukcji, stosując
własne technologie wytwarzania. Są to np. radzieckie samochody: ZIL, MAZ,
Biełaz, Zaporożec; polskie samochody: Star, Jelcz, Żuk, Nysa, Tarpan,
Syrena, enerdowskie: Wartburg, Trabant, IFA; czechosłowackie: Skoda, Tatra
i Praga, oraz węgierskie autobusy Ikarus. 

Kooperacja 

Własne wieloletnie doświadczenia wytwórcze, a także szybkie opanowanie
techniczne i wdrożenie do produkcji zakupionych licencji, pozwoliły na
podjęcie współpracy kooperacyjnej pomiędzy krajami RWPG. Współpraca ta jest
tak szeroka, że trudno byłoby podać w tym miejscu pełny jej zakres. Dlatego
skoncentrujemy się głównie na współpracy prowadzonej przez polski przemysł
motoryzacyjny. 

Naszym najważniejszym partnerem gospodarczym jest Związek Radziecki,
podobnie jest również w przypadku przemysłu motoryzacyjnego. Na podstawie
zawartych umów międzyrządowych radziecko-polskich trwa współpraca i
kooperacja w produkcji oraz dostawach różnych części do samochodów.
Współpraca ta dotyczy przede wszystkim dwóch pokrewnych zakładów -
Wołżańskiej Fabryki Samochodów w Togliatti i Fabryki Samochodów Osobowych w
Warszawie. Dla radzieckiego WAZ-a dostarczane są wytwarzane w Polsce
amortyzatory przednie i tylne, lampy oświetlenia zewnętrznego i wnętrza
pojazdu, przełączniki klawiszowe, przerywacze 

kierunkowskazów, czujniki temperatury wody i poziomu paliwa oraz
termostaty. Ze Związku Radzieckiego otrzymujemy elementy do Polskiego Fiata
125p takie, jak: koła jezdne, klamki i zamki drzwi, szyby okna przedniego,
uszczelki do szyb drzwi, poduszki elastyczne zawieszenia silnika oraz
niektóre części złącz-ne. Ponadto, w zamian za nowoczesne samochody
ciężarowe Kamaz, dostarczane są przez Polskę wysokiej jakości elementy
układu hamulcowego do tych samochodów. 

Współpraca kooperacyjna istnieje również pomiędzy Związkiem Radzieckim a
Czechosłowacją, Węgrami i Bułgarią, pomiędzy Czechosłowacją a Węgrami i
Bułgarią. Czechosłowacja dostarcza podwozia i silniki autobusu Skoda 706
RTO, na których budowane są w Bułgarii autobusy Czawdar. Wspólny autobus
rozpoczęli budować Czechosłowacy i Węgrzy. Jest to mały, z 20 miejscami
siedzącymi autobus o nazwie Avia A30-Ikarus 553. Jak z nazwy tego nowego
autobusu wynika, podwozie, tj. rama, osie i silnik pochodzą z
czechosłowackiego samochodu ciężarowego Avia A30, natomiast nadwozie
opracowała i buduje doświadczona węgierska fabryka autobusów Ikarus. 

Na szeroką skalę prowadzona jest współpraca pomiędzy polskim i węgierskim
przemysłem motoryzacyjnym. Węgry dostarczają Polsce m. in. tylne mosty do
autobusów i samochodów ciężarowych oraz rozdzielacze zapłonu i inne
elementy do Polskiego Fiata 126p. W zamian za to otrzymują m.in. samochody
PF 126p i kabiny kierowcy samochodów ciężarowych Jelcz i Star, które
stosowane są do węgierskich wozów marki Csepel. Bardzo dobrze już od wielu
lat układa się współpraca kooperacyjna Polski i Jugosławii. Ze standardów
jugosłowiańskich wytwarzana jest w Polsce Zastawa 1l00p, a z polskich
standardów w Jugosławii - Polska Zastawa 125p. 

Wymiana handlowa pojazdów 

Za dostawę niektórych elementów do budowy pojazdu danego typu otrzymywane
są gotowe samochody. O takiej współpracy mówiliśmy już wcześniej. Istnieje
też forma współpracy polegająca na wzajemnej dostawie gotowych pojazdów.
Nie jest to wymiana metodą samochód za samochód, lecz handel po ustalonych
cenach. 

Polska sprzedaje swoje samochody do wszystkich europejskich krajów
socjalistycznych. Najchętniej kupowane są samochody osobowe Polski Fiat
125p i 126p oraz samochody dostawcze Żuk i Nysa. Związek Radziecki
eksportuje do wszystkich krajów socjalistycznych duże ilości samochodów
osobowych WAZ Żi-guli, które nazywane są LADA, oraz samochody ciężarowe.
Węgrzy są największym dostawcą autobusów. Czechosłowacja sprzedaje osobowe
Skody, doskonałe ciężarówki Tatra i motocykle Jawa i CZ, te ostatnie
pojazdy przede wszystkim do Związku Radzieckiego. 

Znane są dobrze w krajach RWPG osobowe samochody Wartburg i Trabant oraz
ciężarówki IFA produkowane w NRD, a także od kilku lat rumuńskie samochody
osobowe Dacia i terenowe ARO. 

Z tego krótkiego opisu wynika, że kraje RWPG głównie we własnym zakresie
zaspokajają swoje zapotrzebowanie na sprzęt samochodowy. Dowodem tego są
obrazy z ulic Warszawy, Moskwy, Pragi, Budapesztu czy Sofii, wypełnionych
właśnie samochodami produkcji krajów RWPG. 

Typy pojazdów 

Kraje członkowskie Rady Wzajemnej Pomocy gospodarczej wytwarzają pojazdy
wszystkich typów. Dla zobrazowania różnorodnej produkcji w załączonych
tabelach podano skrócone dane techniczne pojazdów w podziale na motocykle,
samochody osobowe, samochody ciężarowe wraz z dostawczymi oraz autobusy.
Podano tylko podstawowe typy wybranych pojazdów, bez samochodów specjalnych
i specjalizowanych, jak np. wozy komunalne i inne. Pojazdy te budowane są
bowiem z wykorzystaniem podstawowych zespołów, szczególnie podwozia
samochodów wymienionych w tabelach. Nazwy krajów produkujących określone
pojazdy podane są w tabelach wg międzynarodowych oznaczeń: BG - Bułgaria,
CS - Czechosłowacja, DDR - NRD, H -Węgry, PL - Polska, R - Rumunia, SU
-Związek Radziecki, YU - Jugosławia. 

Rozwój produkcji pojazdów 

Kraje socjalistyczne, należące do wspólnej organizacji gospodarczej,
dokonały wielkiego postępu w rozwoju produkcji pojazdów. Dla zobrazowania
tych osiągnięć posłużymy się przykładem samochodów osobowych. Oto dane
dotyczące czterech krajów (w tysiącach sztuk): 
  
         1950r.  1967r.    1977r.
CSRS      22      111,7     180,5
NRD       -       111,5     166
Polska    -        27,2     280
ZSRR      75      251,4    1274 
Razem:    97      501,8    1900,5

Ogółem kraje RWPG, razem z Jugosławią, wyprodukowały w 1977 r. 2 177 600
samochodów osobowych. 

Wzrost produkcji samochodów osobowych jest duży, jednak w budowie tego
rodzaju pojazdów kraje RWPG, z wyjątkiem Związku Radzieckiego, nie należą
do czołówki światowej. Inaczej przedstawia się sprawa z samochodami
ciężarowymi i autobusami. W produkcji samochodów ciężarowych Związek
Radziecki zajmuje trzecie miejsce w świecie, po Japonii i Stanach
Zjednoczonych. Również czołową pozycję zajmuje ZSRR na światowej liście
producentów autobusów. Do grona największych producentów zaliczane są też
Węgry i Polska. Według danych z 1975 r. ZSRR wyprodukował 45,5 tys.
autobusów, a razem z mikrobusami - 70 tyś. sztuk; Węgry wyprodukowały 10,9
tyś. autobusów, Polska - 6,3 tyś., Rumunia - 3,3 tyś., Czechosłowacja -2,25
tyś. i Bułgaria - 1,3 tyś. autobusów. 

Wśród wytwarzanego przez kraje RWPG sprzętu motoryzacyjnego znajdują się
pojazdy zaliczane do światowej czołówki ze względu na ich konstrukcję lub
niezawodność. Do najbardziej cenionych pojazdów należą: najnowocześniejszy
samochód osobowy krajów RWPG, produkowany w Polsce Polonez, wytwarzane w
NRD motocykle MZ, niezawodne, o świetnych walorach terenowych
czechosłowackie ciężarówki Tatra oraz nowocześnie skonstruowane radzieckie
samochody ciężarowe Kamaz.