Fotki:

Motocykle polskie 1918-1939 - Perkun 98  i 125
Autor: Jan Tarczyński <>
Źródło: Młody Technik 5/1983 <http://www.mt.com.pl>

W 1904 roku powstało w Warszawie Towarzystwo Fabryki Motorów „Per-kun" S.A.
Zakłady zajmowały rozległe tereny przy ul. Grochowskiej (posesje 309-317) i
zatrudniały - według stanu z 1938 roku - kilkuset pracowników. Program
produkcyjny obejmował m.in. silniki spalinowe małej i średniej mocy, w tym
zwłaszcza wysokoprężne, do celów przemysłowych, rolniczych i żeglugowych.
Dużym powodzeniem cieszyły się szczególnie 40-konne silniki wysokoprężne do
kutrów rybackich.
W 1936 roku w biurze konstrukcyjnym fabryki rozpoczęto prace projektowe nad
lekkim motocyklem, a więc pojazdem przeznaczonym dla naprawdę taniej,
masowej motoryzacji. W końcu lipca lub w początku sierpnia 1938 roku
wypuszczono na rynek pierwszą serię motocykli, nazwanych „imieniem"
fabryki. „Perkuny" wyposażone były w niezawodne małolitrażowe silniki
angielskiej firmy Villiers. lecz ambicją zarządu zakładów było produkowanie
całkowicie własnych pojazdów. W jesieni 1938 roku był już gotowy nowoczesny
silnik dwusuwowy o pojemności skokowej 125 cm3 i mocy 4 KM, przy 4200
obr./min., zblokowany ze skrzynią biegów o trzech przełożeniach i, w
odróżnieniu od poprzedniego importowanego modelu, sterowaną nożnie. Silnik
był wykonany z materiałów krajowych. Zagranicznego pochodzenia - także i w
seryjnych jednostkach napędowych - były tylko dwa elementy: gaźnik (znanej
niemieckiej marki Graetzin) i prądnica, wbudowana pod kołem zamachowym
(produkt słynnej z wysokiej jakości wyrobów niemieckiej firmy Norts).
Silnik miał zapłon bateryjny (akumulator 6V, 7Ah), a cewka zapłonowa,
przerywacz, regulator napięcia i kontrolka ładowania akumulatora były
umieszczone w obudowie prądnicy. Motocykl z polską jednostką napędową
przewidziano do produkcji na początku następnego roku. Jednocześnie
projektowano uruchomienie produkcji pojazdów jednośladowych z mocniejszymi
silnikami o pojemnościach 200-250 i 350 cm3, których prototypowe
egzemplarze były podobno w stadium prób już w drugiej połowie 1938 roku.
Dalsze losy tych interesujących zamierzeń nie są dotychczas znane,
natomiast „Perkuny" 125 ukazały się w próbnych egzemplarzach podobno w
pierwszych miesiącach 1939 roku. Według informacji jednego z ówczesnych
czasopism motoryzacyjnych, zamierzano (zapewne dużo na wyrost) wyprodukować
w ciągu całego roku 1500 tych pojazdów.
Planowano, że motocykle typów 98 i 125 będą miały wspólne elementy podwozia
i wyposażenia, z których wymienić warto m.in. rurową ramę, trapezowy
widelec przedni, tłoczony z blachy stalowej, koła z hamulcami
bocznopiastowymi, dostosowane do „Polskich Opon Stomil" o wymiarach 3,00 x
19" i zbiornik paliwa o pojemności 11 litrów.
,,Perkuny" miały bardzo prostą, lecz mocną i racjonalną konstrukcję, a ich
eksploatacja nie sprawiała kłopotu. Ciekawostką modelu 125 była zewnętrzna
regulacja sprzęgła za pomocą dużej okrągłej nakrętki o „ryflowanych"
brzegach, zaś w modelu 98 - rozwiązanie oświetlenia postojowego - przy
wyłączonym silniku źródłem prądu dla dodatkowych (przedniej i tylnej)
3,5-voltowych żarówek była wymienna sucha bateria, umieszczona w obudowie
reflektora lub (rzadziej) w specjalnym pojemniku.
,,Perkun" 98, jako pierwsza produkowana seryjnie krajowa „setka" tania,
ekonomiczna, a przy tym wytrzymała, został życzliwie przyjęty przez
motocyklistów i prasę fachową. Dodatkowym walorem podnoszącym atrakcyjność
motocykli tej klasy był fakt, że od ich użytkowników nie wymagano praw
jazdy. Nabywcy „Perkunów", tak jak i wszystkich pojazdów produkcji
krajowej, korzystali z istotnej zniżki - zwrotu wartości motocykla z opłat
podatku drogowego.
Do motocykla, można było doczepiać dostawcze wózki, produkcji „Perkuna".
Istniała także trójkołowa wersja towarowa. Umieszczony z przodu wózek
dostawczy miał niezależne zawieszenie obu kół na sprężynach śrubowych i
skrzynię o wymiarach 80 x 100 cm, umożliwiającą przewożenie sporych nawet
ładunków. Na uwagę zasługuje łatwość demontażu źródła napędu (motocykla
„Perkun" 98), co pozwalało na podwójne wykorzystanie trójkołowca - jako
małego pojazdu ciężarowego i solowego motocykla turystycznego.
Jan Tarczyński

Dane techniczne motocykla „Perkun" 98 i 125
(w nawiasach dane wyróżniające model 125)
-  Silnik - jednocylindrowy, dwusuwowy, napędza koło tylne za pomocą
łańcucha
-  Średnica cylindra x skok tłoka /pojemność skokowa -50 x50 mm/98 cm3
(52x58,8 mm/124,4 cm')
-  Moc - 3 KM, (4 KM przy 4200 obr/min)
-  Sprzęgło - mokre, wielotarczowe
-  Skrzynia biegów - o trzech przełożeniach, sterowana ręcznie (sterowana
nożnie).
-  Zapłon - iskrownikowy. Prądnica - iskrownik Villiers 6 V 18W. Sucha
bateria - 3,5 V do oświetlenia postojowego.
(- Zapłon - bateryjny. Prądnica Noris 6 V 25 W. Akumulator 6 V 7 Ah.)
-  Rama - rurowa, pojedyncza, zamknięta
-  Zawieszenie przednie-widelec trapezowy.
-  Zawieszenie tylne - sztywne.
-  Ogumienie - „Polska Opona Stomil" 3,00 x 19"
-  Długość /szerokość/ wysokość -1950/670/940 mm.
-  Rozstaw osi -1250 mm.
-  Masa własna - 75 kg (nieznana, przyp. ok. 75 kg)
-  Prędkość maksymalna - 60 km/h (nieznana, przyp. ok. 70 km/h)
-  Zużycie paliwa - 2,2 1/100 km (nieznane, przyp. ok. 2,51/100 km)
- Obciążenie dopuszczalne - 1 osoba (2 osoby - po zamontowaniu na bagażniku
dodatkowego siodła - dopuszczalne przez wytwórcę i kodeks drogowy)