Fotki:

Pierwszy-ostatni ciągnik Ursus (C-45 - 1201)
Autor: Mgr inż. Czesław Waszkiewicz <>
Źródło: Młody Tehnik 2/1974 <http://www.mt.com.pl>

Pierwszy Ursus C-45 zbudowano już w 1947 r. Jego konstrukcja była wzorowana
na modelu ciągnika „Lanz-Buldog". Z perspektywy lat należy stwierdzić, że
jak na ówczesne warunki pracy, maszyny i narzędzia, którymi dysponowały
zakłady w Ursusie, oraz kwalifikacje załogi — ciągnik był udany.
Prosta, nieskomplikowana konstrukcja ciągnika umożliwiała wykonywanie tych
maszyn dosłownie w warunkach chałupniczych. Ursus C-45 charakteryzował się
mocną i zwartą budową, był pozbawiony precyzyjnej aparatury wrażliwej na
uszkodzenia. Dlatego też nie wymagał fachowej obsługi i konserwacji.
Ciągnik C-45 wyposażony był w silnik dwusuwowy, jednocylindrowy niskoprężny
o mocy ok. 45 KM. Rozruch silnika odbywał się przez podgrzewanie gruszy
żarowej ręczną lampą benzynową.
Ursus C-45 produkowany był w dwóch wersjach: na kołach żelaznych i
ogumionych.
O jakości ciągników C-45 może świadczyć następujący fakt: Ursus C-45 z
numerem 0001 przepracował dwanaście tysięcy godzin bez kapitalnego remontu.
Ten typ ciągnika produkowano przez 10 lat. Oczywiście w tym czasie podlegał
on ciągłej modernizacji. Seryjną produkcję tego najnowszego polskiego
ciągnika rozpoczęto w 1973 r. Ciągnik Ursus 1201 opracowany został na bazie
ciągnika C-385. Części ciągników C-385 i 1201 w około 85% są zunifikowane.
Zasadnicza różnica pomiędzy C-385 i 1201 polega na zastąpieniu silnika
czterocylindro-wego o mocy 75 KM (w C-385) silnikiem sześciocylindrowym (w
1201) o mocy 112 KM. Ponadto zwiększony został udźwig podnośnika
hydraulicznego z 1700 (w C-385) do 3000 kG (w 1201) oraz siła uciągu z 3000
do 4520 kG.

Ciągnik 1201 jest ciągnikiem ze wszech miar nowoczesnym. Wyposażony jest on
w wiele dodatkowych urządzeń nie stosowanych w ciągnikach produkcji
zagranicznej. Ma na przykład skrzynię przekładniową z hydraulicznym
wzmacniaczem momentu. Zastosowanie powyższego urządzenia umożliwia zmianę
prędkości jazdy pod obciążeniem bez wyłączania sprzęgła. Ciągnik wyposażony
jest w podnośnik hydrauliczny z regulacją siłową, pozycyjną,, ciśnieniową i
mieszaną. Wałek odbioru mocy silnika ma dwie prędkości obrotowe: 540 i 1000
obr/min. Mechanizm kierowniczy ciągnika jest wspomagany hydraulicznie, a
koło kierownicy umocowane jest przegubowo. Ponadto na ciągniku nabudowana
jest bezpieczna dwuosobowa kabina kierowcy z klimatyzacją.
Nowy ciągnik 1201 przeznaczony jest przede wszystkim do ciężkich prac w
rolnictwie.

Zakłady Mechaniczne „Ursus" (obecnie Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego
„Ursus") powstały w końcu XIX wieku. Założycielami byli trzej inżynierowie:
Emil Schon-feld, Kazimierz Matecki i Ludwik Rossman. Podobno założyciele,
wraz z czterema innymi udziałowcami na założenie fabryki przeznaczyli
posągi swoich córek. Początkowo w zakładach produkowana byla armatura, na
której widniał znak „7 PP", co tłumaczono "siedem panieńskich posagów".
Nazwę „Ursus" zakłady zawdzięczają ukazaniu się powieści Henryka
Sienkiewicza „Quo vadis", w której jednym z bohaterom jest właśnie
odznaczający się niezwykłą siłą Ursus. Po armaturze w Zakładach rozpoczęto
produkcję silników spalinowych. Pierwszy ciągnik o napędzie spalinowym
został wypro-dukowany w r. 1922. Tę datę przyjmuje się za rok narodzin
przemysłu traktorowego w Polsce. W okresie międzywojennym w Zakładach
produkowano ponadto: samochody, motocykle i czołgi. W 1939 r., Zakłady
zostały zajęte przez Niemców, którzy dotychczasową produkcję przestawili
całkowicie na cele wojenne. Przed końcem wojny Niemcy wywieźli cały park
maszynowy i zdewastowali istniejące budynki.
Po wojnie trzeba było więc zaczynać od rewindykacji maszyn i urządzeń oraz
odbudowy zniszczonych hal produkcyjnych. Od razu zdecydowano, że odbudowane
zakłady będą główną bazą przemysłu ciągnikowego w Polsce Ludowej.
Po pierwszym po wojnie ciągniku C-45, w 1957 r. opuściły fabrykę ciągniki
Ursus C-325, a potem kolejno: C-328, C-4011, C-335, C-355, C-385 i wreszcie
Ursus 1201. W latach pięćdziesiątych w zakładach opracowano także
dokumentację techniczną do produkcji ciągników ogrodniczych C-308.
Podstawowe dane pierwszego ciągnika Ursus i produkowanych obecnie podaje
załączona tabela.
Warunki, w jakich powstawały pierwsze ciągniki C-45, to już historia.
Obecnie stosuje się w zakładach najnowocześniejsze osiągnięcia techniki.
Odlewnia wyposażona została w maszyny-automaty do wykonywania form i
rdzeni, w piece (żeliwiaki) z automatyczną regulacją, w urządzenia do
mechanicznego wybijania rdzeni oraz w urządzenia do mechanicznego
czyszczenia odlewów. W kuźni zastosowano młoty parowo-powietrzne o dużej
wydajności, na których realizuje się wielo-wykrojowe kucie matrycowe.
Odkuwki matrycowe mają ksztalt zbliżony do gotowego wyrobu. W obróbce
cieplnej stosuje się hartowanie indukcyjne (prądami wysokiej
częstotliwości). W zakresie obróbki mechanicznej wprowadzono automatyczne
linie obróbcze. Takie części, jak blok silnika, gło wica silnika, obudowa
skrzyni biegów, korpus tylnego mostu, obrabiane są w liniach obróbczych
składających się ze zautomatyzowanych odcinków. Zadaniem pracownika jest
dostarczenie półwyrobu na linię. Coraz częściej stosuje się do mocowania
przedmiotów na obrabiarkach, w miejsce dotychczasowych uchwytów
mechanicznych, uchwyty pneumatyczne i hydrauliczne. Tam gdzie tylko można,
zastępuje się obróbkę mechaniczną obróbką plastyczną, np.: walcowanie śrub.
Obecnie w Zrzeszeniu Przemyślu Ciągnikowego „Ursus" jest sześć linii
automatycznych, czterdzieści sześć linii potokowych i trzydzieści gniazd
technologicznych. Na coraz szerszą skalę w miejsce spawania i lutowania
wprowadza się proces zgrzewania. Do malowania ciągników używa się lakierów
syntetycznych, piecowych, schnących w temperaturze 110—130 st. C. Stosowane
lakiery charakteryzują się wysoką jakością i są odporne na dzialanie
czynników atmosferycznych.
Postęp — wprowadzanie nowych technologii, zwiększenie stopnia mechanizacji
i automatyzacji produkcji — ma na celu nie tylko podniesienie jakości
wyrobu, od której zależy jego żywotność i niezawodność w działaniu, ale
jednocześnie obniżenie kosztów wytwarzania, zwiększenie wydajności pracy i
zmniejszenie wysiłku fizycznego robotników.

Mgr inż. Czesław Waszkiewicz

--------------------------------
Porównawcze dane techniczne ciągników Ursus zawarto w tabeli na rysunku
--------------------------------